Prezes okiem prawnika

Przedawnienie odpowiedzialności członków zarządu

W poprzednim wpisie opisałam jaka jest odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki z o.o. Odpowiedzialność ta nie jest jednak nieograniczona w czasie.

Jak każde zobowiązanie, roszczenie przeciwko członowi zarządu ulega przedawnieniu. W tym artykule chciałabym Ci odpowiedzieć na pytanie kiedy następuje przedawnienie odpowiedzialności członków zarządu.

Kiedy następuje przedawnienie?

Przepisy nie określają wprost kiedy następuje przedawnienie odpowiedzialności członków zarządu.

Jak zatem ustalić kiedy roszczenie się przedawni? W związku z dużą problematyką zagadnienia, tą kwestią wielokrotnie zajmował się Sąd Najwyższy. Rozstrzygnął on, że do przedawnienia odpowiedzialności członków zarządu mają zastosowanie przepisy dotyczące przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym.

Zastanawiasz się pewnie, co to właściwie oznacza? Zgodnie z tymi przepisami, do roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym stosuje się 3-letni termin przedawnienia. Termin przedawnienia liczy się od dnia, w którym wierzyciel dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

Koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, w którym upłynął trzeci rok.***

Przykład: Jeżeli komornik wydał postanowienie o bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce z o.o. i doręczył je wierzycielowi w dniu 10.05.2019 r., trzyletni termin upłynie w dniu 10.05.2022 r., natomiast przedawnienie roszczenia nastąpi dopiero z upływem dnia 31.12.2022 r.

*** W przypadku gdy roszczenie stało się wymagalne przed dniem 09.07.2018 r. – tj. przed dniem wejścia w życie nowelizacji dotyczącej przepisów o przedawnieniu – roszczenie ulegnie przedawnieniu dokładnie po upływie 3 lat od dnia jego wymagalności. W związku z niejednorodną praktyką sądów w stosowaniu nowych przepisów do roszczeń, które stały się wymagalne przed nowelizacją, każdą sprawę należy rozpatrywać indywidualnie.

Przykład: Jeżeli komornik wydał postanowienie o bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce z o.o. i doręczył je wierzycielowi w dniu 10.05.2018 r., trzyletni termin upłynie w dniu 10.05.2021 r. i wtedy tez nastąpi przedawnienie roszczenia.

Od kiedy należy liczyć termin przedawnienia?

Termin przedawnienia w polskim prawie liczy się od dnia wymagalności roszczenia. Jak zatem określić kiedy roszczenie przeciwko członkowi zarządu staje się wymagalne?

Należy wyjść od tego, że okres ten nie pokrywa się z terminem wymagalności zobowiązań wobec spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Odpowiedzialność członka zarządu powstaje dopiero w przypadku bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce. Termin ten zatem nie może skończyć się wcześniej niż stwierdzenie owej bezskuteczności.

Jak już pisałam we wcześniejszym artykule, bezskuteczność może być stwierdzona również gdy np.:

• bilans spółki wykazuje brak majątku pozwalającego na zaspokojenie roszczeń wierzyciela lub
• sąd upadłościowy wydał postanowienie o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości z uwagi na brak majątku spółki wystarczającego na przeprowadzenie postępowania upadłościowego

Przedawnienie odpowiedzialności członków zarządu biegnie od momentu, kiedy wierzyciel dowiedział się o braku możliwości odzyskania należności od spółki.

Rolą człona zarządu powołującego się na przedawnienie roszczenia będzie wykazanie, kiedy wierzyciel dowiedział się o powyższych okolicznościach albo kiedy przy dołożeniu należytej staranności mógł się o nich dowiedzieć.

Jak możesz zauważyć, w praktyce moment wymagalności roszczenia przeciwko członkowi zarządu będzie trudny do określenia. W niektórych przypadkach nie ma możliwości określenia konkretnej daty.

Przedawnienie odpowiedzialności członków zarządu może uniemożliwić odzyskanie należności przez wierzyciela, a także narazić go na znaczne koszty postępowania sądowego.

Są jednak pewne wyjątki …

Jeżeli nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytanie, zapraszam do kontaktu. 

Adwokat Karolina Łabędzka
specjalista prawa handlowego i gospodarczego

Zapraszam do śledzenia mojej strony na Facebooku.

Inspiracją do napisania tego artykułu tym razem był mój znajomy. Jest on Prezesem Zarządu w jednej z wrocławskich spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. Podczas towarzyskiej rozmowy przypadkiem dowiedziałam się, że w ogóle nie zdaje sobie sprawy z tego,  jaka jest odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki. Wzbudziło to we mnie ogromne zdziwienie, ponieważ prowadzi spółkę już od kilku lat. Powiedziałam mu, że jest to nieodpowiedzialne – przecież ma rodzinę i zgromadził dość pokaźny kapitał. Dlaczego? Opiszę Ci w dalszej części artykułu.

Następnego dnia przygotowałam mu kilka informacji na ten temat. Jest to wiedza, którą powinien posiadać każdy członek zarządu. Jakież było jego niedowierzanie, że odpowiedzialność członka zarządu jest aż tak szeroka. Stwierdził, że dotychczasowe decyzje biznesowe podejmował bez świadomości, że może odpowiadać za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem.

Kiedy powstaje odpowiedzialność członka zarządu?

Chcę Cię uspokoić – wierzyciel spółki nie może żądać od Ciebie zapłaty zobowiązań, jeżeli nie podjął próby odzyskania pieniędzy od spółki.

Odpowiedzialność członka zarządu ma charakter odszkodowawczy i subsydiarny w stosunku do spółki. Co to oznacza?

To spółka w pierwszej kolejności jest zobowiązana do zapłaty zobowiązań, które zostały zaciągnięte w związku z jej funkcjonowaniem. Odpowiedzialność członka zarządu powstaje dopiero w sytuacji, kiedy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna. Nie ma jednak konieczności prowadzenia egzekucji przeciwko spółce.

Przykład: Z bezskutecznością egzekucji może być równoznaczne:

• uzyskanie postanowienia o bezskuteczności egzekucji komorniczej przeciwko spółce przez innego wierzyciela
• bilans spółki wykazuje, że nie posiada ona majątku na pokrycie zobowiązań wierzyciela
• postanowienie sądu o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości ze względu na brak majątku spółki wystarczającego na koszty postępowania upadłościowego

Wystarczające jest, że wierzyciel wykaże przed sądem, że:

• wciąż istnieje zadłużenie do zapłaty,
• majątek spółki nie pozwala na zaspokojenie jej zobowiązań.

Gdy okaże się, że spółka nie posiada majątku na pokrycie zadłużenia, wierzyciel może żądać od członka zarządu zaspokojenia pozostałych należności. Kwota, którą będzie musiał zapłacić członek zarządu będzie powiększona o odsetki, koszty postępowania sądowego i wiele innych.

Na takiej samej zasadzie odpowiada likwidator spółki – więcej na ten temat w artykule Odpowiedzialność likwidatora cz. 1

Za jakie zobowiązania spółki odpowiada członek zarządu?

Odpowiadając na to pytanie nasuwa mi się dalsza część rozmowy z moim znajomym. Był on przekonany, że członkowie zarządu odpowiadają wyłącznie za zobowiązania publicznoprawne (np. wobec urzędu skarbowego, ZUS).

Niestety, nie miał racji. Członkowie zarządu odpowiadają za każde wymagalne zobowiązania spółki, nie tylko te publicznoprawne. Oznacza to, że odpowiadają również za takie zobowiązania jak:

• zaciągnięte pożyczki, kredyty,
• niespłacone leasingi,
• niespłacone faktury,
• niezapłacone rachunki za media,
• zobowiązania wobec pracowników,
• inne zobowiązania spółki.

Jaka jest wysokość odpowiedzialności członka zarządu?

Kolejnym błędnym (czasem zgubnym) przekonaniem jest, że członek zarządu odpowiada wyłącznie do wysokości kapitału zakładowego spółki.

Odpowiedzialność członka zarządu nie jest jednak ograniczona kwotowo. Oznacza to, że członek zarządu odpowiada całym swoim majątkiem, do wysokości pozostałego do spłaty zobowiązania.

W przypadku, gdy również majątek członka zarządu nie wystarczy na zapłatę całego zadłużenia, wierzyciel może na podstawie uzyskanego wyroku wszcząć przeciwko niemu egzekucję w przyszłości. Wierzyciel może odczekać do czasu, kiedy kondycja finansowa członka zarządu się polepszy.

***

W kolejnym artykule opiszę w jaki sposób członek zarządu może uniknąć zapłaty zobowiązań spółki oraz jaki jest termin przedawnienia odpowiedzialności członka zarządu.

Podziel się swoja opinią na temat artykułu w komentarzu pod wpisem.

Jeżeli nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytanie, zapraszam do kontaktu. 

Adwokat Karolina Łabędzka
specjalista prawa handlowego i gospodarczego

Zapraszam do śledzenia mojej strony na Facebooku.

Czym jest odpowiedzialność likwidatorów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością?

Aktualnie zajmuję się procesem likwidacji kilku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. Z likwidacją spółki wiąże się wiele czynności, w tym konieczność powołania likwidatorów. Nie będę tutaj szczegółowo opisywać etapów związanych z likwidacją spółki. Chciałabym się skupić na funkcji likwidatora w procesie likwidacji spółki oraz jaka jest odpowiedzialności likwidatorów w tym czasie. Ten artykuł ma Ci przybliżyć, jaką odpowiedzialność możesz ponieść będąc likwidatorem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Kto może być likwidatorem?

Likwidatorami co do zasady są członkowie ostatniego zarządu spółki, a więc bezpośrednio przed otwarciem likwidacji.

Umowa spółki lub wspólnicy w drodze uchwały mogą na likwidatorów powołać również inne osoby. Ważne jednak jest, aby osoby te wyraziły zgodę na sprawowanie funkcji likwidatora, a także aby posiadała pełną zdolność do czynności prawnych.

Ponadto, likwidatorem nie może zostać osoba prawomocnie skazana za przestępstwo określone w art. 18 § 2 kodeksu spółek handlowych (więcej w artykule  Wyrok skazujący przeciwko członkowi zarządu, gdzie opisuję również w jakich przypadkach można próbować zwrócić się do sądu z wnioskiem o zwolnienie z zakazu pełnienia funkcji likwidatora).

Czym zajmują się likwidatorzy?

Kodeks spółek handlowych nakłada na likwidatorów szereg obowiązków, które zobowiązani są wykonać w trakcie likwidacji. W zależności od etapu likwidacji, w którym spółka się znajduje, są to:

początkowa faza likwidacji – otwarcie likwidacji:

• zgłoszenie otwarcia likwidacji do sądu rejestrowego, a także imion, nazwisk likwidatorów i sposobu reprezentacji spółki przez nich, wykreślenie dotychczasowego zarządu i prokurenta (jeżeli był w spółce ustanowiony) oraz zmiany nazwy spółki przez dodanie sformułowania „w likwidacji”,
• dokonanie ogłoszenia w Monitorze Sadowym i Gospodarczym o otwarciu likwidacji i wezwanie wierzycieli do zgłaszania wierzytelności,
• przygotowanie bilansu otwarcia likwidacji (zgodnie z przepisami o rachunkowości) oraz przedłożenie bilansu zgromadzeniu wspólników do jego zatwierdzenia

w trakcie trwania likwidacji:

• zakończenie bieżących interesów spółki, ściągniecie wierzytelności, wypełnienie zobowiązań i upłynnienie majątku spółki, podział pozostałego majątku pomiędzy wspólników,
• nowe interesy mogą być wszczynane tylko wtedy, kiedy jest to potrzebne dla ukończenia spraw będących w toku,
• po upływie każdego roku likwidacji, składanie zgromadzeniu wspólników sprawozdania ze swej działalności oraz sprawozdania finansowego,
• ogłoszenie w siedzibie spółki końcowego sprawozdania likwidacyjnego i złożenie go do sądu rejestrowego,
• oddanie ksiąg i dokumentów spółki na przechowanie (w miejscu określonym przez umowę spółki, uchwałę zgromadzenia wspólników lub sąd rejestrowy),
• złożenie do sądu rejestrowego wniosku o wykreślenie spółki z rejestru

po zakończeniu likwidacji

• złożenie wniosku do GUS o wykreślenie z rejestru,
• zgłoszenie wniosku do US o wykreślenie z ewidencji urzędu i likwidację numeru NIP, przekazując jednocześnie odpis sprawozdania likwidacyjnego,
• zawiadomienie ZUS o wykreśleniu
  z rejestru

Odpowiedzialność likwidatorów

Likwidatorzy ponoszą względem wierzycieli odpowiedzialność za zobowiązania spółki, na takich samych zasadach jak członkowie zarządu (zapoznaj się z artykułem Odpowiedzialność członka zarządu cz. 1)

Odpowiedzialność likwidatorów jest subsydiarna wobec spółki, to znaczy że uruchamia się dopiero wtedy, kiedy egzekucja wobec spółki okaże się bezskuteczna. O odpowiedzialności subsydiarnej rozstrzyga sąd, w postępowaniu procesowym, wytoczonym na podstawie art. 299 kodeksu spółek handlowych.

Powyższe nie oznacza bezwarunkowej odpowiedzialności likwidatorów, bowiem likwidator może się od niej uwolnić w przypadku gdy:

• wykaże, że we właściwym czasie zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości lub
• w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo
• że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo
• że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

Zgodnie z Ordynacją podatkową, odpowiedzialność likwidatorów obejmuje również zaległości podatkowe spółki powstałe w czasie likwidacji.

Więcej na temat odpowiedzialności członka zarządu napiszę w części 2. artykułu.

Jeżeli nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytanie, zapraszam do kontaktu. 

Adwokat Karolina Łabędzka
specjalista prawa handlowego i gospodarczego

Zapraszam do śledzenia mojej strony na Facebooku.

W związku z poprzednim wpisem (dotyczącym skutków skazania członka zarządu) nasunął mi się na myśl kolejny problem, który może pojawić się w spółce, w związku z wykreśleniem członka zarządu z Krajowego Rejestru Sądowego. Może to prowadzić do sytuacji, w której spółka zostanie pozbawiona zarządu lub gdy brak tego członka zarządu uniemożliwia jej działanie. Brak zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością może rodzić problemy na tle znowelizowanej ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, która weszła w życie w marcu tego roku.

Na wstępnie należy odpowiedzieć na pytanie, jaką rolę w spółce pełni zarząd? Zgodnie z przepisami Kodeksu Spółek Handlowych, zarząd w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością  – ogólnie rzecz ujmując – odpowiedzialny jest za prowadzenie spraw spółki i jej reprezentację.

W dniu 15 marca 2018 r. weszła w życie ustawa z dnia 26 stycznia 2018 r. o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2018 poz. 398).

• Stan sprzed nowelizacji

Wyżej wymieniona nowelizacja jest skutkiem wielu nadużyć ze strony spółek, przeciwko którym toczyły się postępowania sądowe. Celem znacznego utrudnienia przebiegu postępowania sadowego,  członkowie zarządu pozwanej spółki rezygnowali ze sprawowania funkcji w organie zarządu. W takim przypadku sąd nie mógł dalej procedować. Postępowanie musiało zostać obligatoryjnie zawieszone, do czasu wyboru nowego składu w organie.

Taki stan mógł ciągnąć się latami, bez żadnej konsekwencji dla organów uprawnionych do powołania zarządu (w większości spółek jest nim zgromadzenie wspólników). Z jednej strony przepisy nie przewidywały żadnych norm nakazujących tym organom powołanie nowego składu w zarządzie spółki. Z drugiej strony, rodziło to po stronie wierzyciela (powoda) dodatkowe koszty i konieczność wystąpienia do sądu z wnioskiem o ustanowienie kuratora dla spółki.

Dotychczasowa instytucja kuratora dla spółki nie była jednak wystarczająco skuteczna. Nawet w przypadku doprowadzenia przez kuratora do powołania nowych członków w zarządzie spółki, mogli oni z dnia na dzień zrezygnować ze swoich funkcji, a procedura musiała zaczynać się od początku.

• Stan po nowelizacji

Wskutek wspomnianej wyżej nowelizacji, odpowiedzialność za brak zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością została przerzucona na organ uprawniony do powołania członków zarządu. Jeżeli jesteś wspólnikiem spółki (lub zasiadasz w innym organie uprawnionym do powołania zarządu), powinieneś wiedzieć, że od teraz to na Tobie spoczywa odpowiedzialność za utrzymanie ciągłości zarządu w spółce.

Na podstawie nowych przepisów ustawodawca przyznał sadowi rejestrowemu uprawnienie do wszczęcia wobec Cebie postępowania przymuszającego, w przypadku, gdy stwierdzi brak zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub brak wystarczającej liczby osób w zarządzie, uniemożliwiający jej działanie.

Zgodnie z art. 24 ust. 1a ustawy o Krajowym Rejestrze Sadowym w uzasadnionych przypadkach, w razie stwierdzenia, że osoba prawna nie posiada organu uprawnionego do reprezentowania lub w składzie tego organu zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie, sąd rejestrowy, wyznaczając odpowiedni termin, może wezwać obowiązanych do powołania lub wyboru tego organu do wykazania, że organ został powołany lub wybrany albo że braki w jego składzie zostały usunięte.

• Grzywna

Wezwań opisanych w powyższym przepisie sad dokonuje pod rygorem skazania na grzywnę. Zatem, w przypadku nie wykonania w terminie zobowiązania sądu, jako wspólnik spółki narażasz się na grzywnę.

Zmartwię Cię faktem, że nie są to tylko martwe przepisy. W swojej praktyce spotkałam się już z takim przypadkiem zastosowania opisanej wyżej sankcji. Niestety, sąd posiada uprawnienie do powielania grzywien, aż do skutecznego zmuszenia organów do powołania nowego zarządu w spółce. W jednym postępowaniu sąd może wymierzyć grzywnę nie wyższą niż 10 000 zł. W przypadku dwukrotnego bezskutecznego ukarania grzywną, sąd będzie jednak mógł nałożyć grzywnę wyższą niż 10 000 zł. Ogólna suma grzywien w tej samej sprawie nie może przewyższać miliona złotych. Grzywny egzekwowane są przez komornika w postępowaniu egzekucyjnym.

Jak zatem możesz uniknąć zapłaty grzywny? Najprostszą drogą do uniknięcia zapłaty grzywny jest powołanie nowego zarządu spółki, który będzie umożliwiał jej działanie.

Pewnie zastanawiasz się, co zatem w przypadku, gdy sąd zdążył wymierzyć wobec Ciebie grzywnę? Mam dla Ciebie dobrą wiadomość, że w przypadku wykonania przez Ciebie zobowiązania nałożonego przez sąd, grzywna ulega umorzeniu. Złą wiadomością jest jednak to, że grzywny które zostały już do tego czasu wyegzekwowane, nie podlegają zwrotowi.

Wspomniana przeze mnie nowelizacja wprowadza również inne zmiany, o których opiszę w kolejnym wpisie.

Jeżeli nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytanie, zapraszam do kontaktu. 

Adwokat Karolina Łabędzka
specjalista prawa handlowego i gospodarczego

Zapraszam do śledzenia mojej strony na Facebooku.